Sterk afhankelijke ouderen

Sterk afhankelijke ouderen

Nadine Martin is adjunct-directeur van het Woonzorgcentrum Paul Delvaux in Watermaal-Bosvoorde. Zij is verpleegster van opleidingen staat ons graag te woord om te spreken over de afhankelijkheid en de zelfstandigheid van oudere mensen. 

Lees en luister in dit artikel wat haar visie is.

Sterk afhankelijk zijn, wat houdt dat in?

"Wie afhankelijk is, heeft de hele tijd iemand of iets nodig. Het is afhankelijk zijn van iemand of iets om te kunnen (over)leven. Wie afhankelijk is, heeft ook een gebrek aan zelfstandigheid en aan autonomie."

Het zijn niet alleen oudere mensen die afhankelijk zijn en de afhankelijkheid komt voor op verschillende manieren. In grote lijnen kan afhankelijkheid onderverdeeld worden in drie vormen: 

  1. Fysiekafhankelijk zijn
  2. Mentaal of psychischafhankelijk zijn 
  3. Psychologischafhankelijk zijn

Hoe bepaal je hoe afhankelijk een oudere persoon is?

"De mate van afhankelijkheid kan gemeten worden met de evaluatieschaal van Katz. Dat is een schaal die rekening houdt met parameters zoals “kan deze persoon zichzelf wassen? Zonder enige hulp? Heeft deze persoon hulp of toezicht nodig?” 

De evaluatieschaal van Katz is eenschaal met 6 “fysieke” criteria: 

  1. Zich wassen 
  2. Zich aankleden
  3. Zich verplaatsen
  4. Naar het toilet gaan
  5. Continentie
  6. Eten 

En twee fysieke criteria die betrekking hebben op de oriëntatie: 

  1. In de tijd 
  2. In de ruimte

"De evaluatieschaal van Katz gaat van 0 tot 4 waarbij 0 de waarde is voor een volledig zelfstandige persoon. De graad van autonomie is belangrijk. Het gaat dan bijvoorbeeld om een bewoner die hulp nodig heeft om zich aan te kleden, zich te wassen... Er kan ook gedeeltelijke hulp voorzien worden voor een bewoner die zich bijvoorbeeld helemaal zelf kan wassen met uitzondering van de rug.”

Moet een persoon die sterk afhankelijk is naar een woonzorgcentrum verhuizen?

"Tegenwoordig kunnen oudere mensen langer thuis blijven wonen. Dat brengt echter ook een kost, een organisatie en een extra belasting voor de hulpverlening met zich mee. Wanneer er sprake is van aandoeningen zoals Alzheimer, dan wordt het nog ingewikkelder. Denk maar aan oudere mensen die wegvluchten of de deuren open laten staan. In die gevallen biedt een woonzorgcentrum een veilige thuis aan.”

Het is eentrend die we vaststellen in alle woonzorgcentra: bewoners verhuizen vaak pas op hoge leeftijd naar een woonzorgcentrum. De hogere levensverwachting heeft daar zeker mee te maken. Op 20 jaar tijd is de levensverwachting in België gestegen van 77 naar 81 jaar. 

Wie echter “hogere leeftijd” zegt, zegt ook “steeds afhankelijker”. Wanneer de thuisverpleging en de familieleden de nodige zorgen niet meer kunnen garanderen, dan wordt er gekozen voor een woonzorgcentra. Daar worden de zorgen en het leven van hun dierbare naaste van zeer dichtbij opgevolgd.

Hoe zit dat met korte verblijven?

"We kunnen mensen die sterk afhankelijk zijn ook tijdelijk opvangen zodat de hulpverleners en de naaste familie even kunnen uitblazen.”

De opname in een woonzorgcentrum hoeft niet noodzakelijk definitief te zijn.Het woonzorgcentrum is een plaats waar een gedesoriënteerde en sterk afhankelijke persoon tot rust kan komen. Een proefverblijf is een oplossing om de last gedurende enkele dagen van de schouders te halen.

Kortere proefverblijven kunnen ook nuttig zijn voor mensen die fysiek afhankelijk zijn, bijvoorbeeld na een valpartij of een operatie. Een dergelijk kort verblijf stimuleert dan de revalidatie en het herstel. Dankzij workshops worden de oudere mensen ook minder afhankelijk en kunnen ze op termijn in alle rust en veiligheid weer naar huis.

Beschermde units en aangepaste zorgen

Mensen die sterk afhankelijk zijn, kunnen een plaats krijgen in units met speciale veiligheidsprocedures.

"De afdeling Verhoogd Toezicht is een belangrijke plaats. Er zijn trouwens criteria waaraan een persoon moet voldoen alvorens terecht te komen op deze afdeling: een verhoogd risico op weglopen, een gevaar voor zichzelf, voor anderen en voor de omgeving door bepaalde gedragsveranderingen.”

De zorgen zijn hier aangepast en het gedrag wordt geanalyseerd, vooral de interactie tussen de personeelsleden en de bewoners. De bewoners op de afdeling Verhoogd Toezicht krijgen dan ook iemand aangeduid die getraind is om met personen met een vorm van dementie om te gaan. Deze persoon kan op zijn of haar beurt de andere collega’s opleiden en ondersteunen. 

"Het is belangrijk om rustig te blijven, zich niet te verzetten en niet mee te gaan in de eventuele opwinding van de bewoner. Het zijn mensen die onze emoties aanvoelen, zelfs zonder dat we een woord zeggen. Het lijkt alsof ze een zesde zintuig ontwikkelen tijdens hun ziekteproces.”

Zelfstandig worden betekent ook een waardiger leven leiden

Voor een bewoner is het moeilijk om toe te geven dat ze geen meester meer zijn van hun tijd. 

"De families van de oudere persoon hebben vaak onterecht de indruk dat ze hun dierbare in de steek laten. Het is echter belangrijk dat de bewoners zo zelfstandig mogelijk blijven functioneren omdat hen dat een gevoel van waardigheid geeft. Veel bewoners hebben het vooral moeilijk met het feit dat ze gewassen worden omdat ze dan het gevoel hebben dat ze ook geleefd worden.”

In dat kader is het ook belangrijk om gepersonaliseerde en onderbouwde zorgen aan te bieden. De medische zorgen zijn uiteraard onontbeerlijk. Daarnaast moet er echter ook oog zijn voor het welzijn, de cultuur en de zelfstandigheid van de bewoners. Niet-medicamenteuze behandelingen zoals snoezelen, aromatherapie, yoga of muziektherapie kunnen daarvoor zorgen. 

"We proberen stap voor stap vooruitgang te boeken. De stukjes onafhankelijkheid zijn hoopgevend, ze versterken het zelfvertrouwen en verbeteren het zelfbeeld.”

Sterk psychologisch afhankelijk zijn

Psychologische afhankelijkheid is een fenomeen dat niet kan worden gemeten door de evaluatieschaal van Katz. Toch krijgt een woonzorgcentrum dagelijks te maken met bewoners die psychologisch afhankelijk zijn.

“We krijgen te maken met psychologisch afhankelijke mensen. Zo is één van onze bewoners fysiek nog gezond maar aan tafel wil hij niet eten. Er zijn steeds twee begeleiders aanwezig in het restaurant omdat er bewoners zijn die niet willen eten zonder begeleiding.”

Bewoners hebben tijd en aandacht nodig. Gedurende vijf minuten een praatje slaan kan wonderen doen. We besteden aandacht aan de bewoners en gaan het gesprek aan met hen. Die aanpak vermindert ook het risico op drift- en huilbuien. 

Een woonzorgcentrum kan veel voordeel halen uit de integratie van psychologische begeleiding. Die begeleiding geldt niet alleen voor de bewoners maar ook voor de medewerkers en voor de familieleden. 

Wil je meer weten? Aarzel dan niet om de troeven van emeis te ontdekken en in het bijzonder onze solide dementiebegeleiding.